Wychowany w chorwackim Splicie Marinko Biškić to postać na wskroś nietuzinkowa. Muzycznie – punkrockowiec, kulinarnie – wybitny cukiernik, pasjonat czekolady i właściciel marki Nadalina. Kim jest człowiek, którego przedwcześnie „uśmierciła” polska Wikipedia? Zobaczmy!
Gdy pod koniec 2022 roku polska Wikipedia podała informację o śmierci Marinko Biškićia, byłem w szoku. Jako fanowi kultury i kuchni bałkańskiej nie mieściło mi się w głowie, że tak barwna postać jest już po tamtej stronie... Na szczęście po weryfikacji źródeł szybko okazało się, że nie była to prawda. Marinko Biškić podał na swoim profilu Facebook informację o śmierci Bruna Petrali, nasjstarszego chorwackiego szansonisty. Podczas tłumaczenia wkradł się błąd i podano, że zmarł sam Marinko. Dzięki mojej interwencji informacja w polskiej Wikipedii została poprawiona. Cała ta historia zainspirowała mnie do przyjrzenia się bliżej legendarnemu nad Adriatykiem, a w Polsce prawie nieznanemu Marinko Biškićowi, muzykowi i jednocześnie niezwykłemu cukiernikowi, zdobywcy rekordu Guinnessa w 2015 roku za największą tabliczkę czekolady na świecie.
Początki
Marinko Biškić urodził się w Tuzli (obecna Bośnia i Hercegowina) w 1962 roku. Jego rodzina pochodziła z małej wsi niedaleko Ismotski i w celach zarobkowych przeniosła się do Splituw 1970 roku. Marinko spędził swoją edukację i młodość w tym mieście, aktywnie uczestnicząc w lokalnych ruchach kulturalnych i alternatywnych. Po studiach w Zagrzebiu wrócił do Splitu i w 1990 roku założył prywatną firmę. Nie brał bezpośredniego udziału w walkach wojny domowej w latach 1991-1995, ponieważ w tym czasie zajmował się produkcją żywności.
Marinko muzyczną karierę rozpoczął już w wieku szkolnym w drugiej połowie lat 70. ubiegłego wieku. Wszystko zaczęło się od tego, że jego kolegą szkolnym i sąsiadem z bloku był, znany współczesny piosenkarz i muzyk, Zdravko Bajan. Po tym jak w szkole podstawowej obaj usłyszeli album „Spit the True in the Eyes” grupy Buldožer, podjęli decyzję o założeniu kapeli rockowej. Na przełomie roku 1976 i 1977 zebrali znajomych chłopaków„z ulicy” i zaczęli muzykować na tarasie największego wieżowca w Splicie, na tyle, na ile pozwoliły realia ówczesnej Jugosławii. Z czasem w kraju schyłkowego Tito pojawiało się coraz więcej informacji o zachodnim i amerykańskim punk-rocku. Miało to ogromny wpływ na brzmienie jugosłowiańskiego rocka końca lat 80. Marinko, w jednym z wywiadów dla chorwackiej prasy, tak podsumował tamten czas: – Słuchaliśmy Ramones i innych zespołów w zagranicznych stacjach radiowych, a potem naszym odkryciem była audycja Dražena Vrdoljaka, która była wówczas nadawana w południe w Radiu Zagreb. Byliśmy oczarowani punkową melodią i już wtedy zacząłem ubierać się jak punk. Farbowałem włosy na rudo, wychodziłem na miasto w piżamie i nawet niektórzy chcieli mnie za to bić…
Z czasem dołączył do grupy Narodno Blago, założonej przez Nela Belana i przyjął pseudonim Fon Biskich. Zespół grał fuzję punk-rocka z elementami chorwackiego folku i włoskiego chanson, z melodyką lat 50. Później Marinko prowadził niewielką, niezależną wytwórnię Luxor, której głównym kierunkiem działalności było wydawanie płyt młodym zespołom. W 1990 roku, gdy Jugosławia pogrążała się w coraz większym kryzysie, pożyczył od znajomych trochę pieniędzy i otworzył piekarnię, a następnie zajął się konfekcjonowaniem oraz produkcją przypraw i bakalii. Tak wspomina tamte czasy: – Pochodziłem z piekarskiej rodziny, więc znałem się na fachu. Chleb przygotowywałem z mąki pełnoziarnistej, którą mieliłem w młynie w Solinie. Potem z kilkoma znajomymi zacząłem produkować przyprawy, a wszystko po to, żebyśmy mieli trochę pracy.
Czekoladowe rękodzieło
Kolejnym krokiem Marinko w spełnieniu swojego chłopięcego marzenia było otwarcie prywatnej manufaktury czekolady. Jako pierwszy wpadł na oryginalny pomysł: wyprodukował czekoladowe płyty, które dało się odtworzyć na gramofonie, a po odsłuchaniu można było je zjeść (sic!). Nim do tego doszło, eksperymentował z rzemieślniczą czekoladą na wiele sposobów. Jak sam twierdzi: – To było moje wielkie marzenie, bo szczerze mogę powiedzieć, że jestem uzależniony od czekolady. Żartowaliśmy wtedy, że na opakowaniu czekoladek nie będzie napisane „nie testowane na zwierzętach”, tylko „testowane na muzykach rockowych”. Po roku eksperymentów wyszło mi pierwsze dziesięć czekoladek, z figami, oliwkami oraz lawendą. Przez dłuższy czas byłem jedynym producentem czekolady rękodzielniczej w Chorwacji. Inni drobni producenci kupują gotową czekoladę w Belgii lub Francji, a następnie po prostu ją przetapiają.
Czekoladowy „winyl” można, w odpowiednich warunkach, odtworzyć około 20 razy, po czym albo odłożyć do kolekcji albo po prostu skonsumować. Na czekoladowych płytach Marinko wydał piosenki, które nagrał jako Fon Biskich i Narodno Blago. Ponadto we współpracy z grupą Sunnysiders wydał również singiel zatytułowany „Chocolate Flavored Song”. Niedługo potem Boris Hrepić Hrepa (z Sunnysiders) napisał piosenkę z przepisem na czekoladę, zatytułowaną „Od zrna do čokolade”, utrzymaną w klimatach world music z elementami muzyki karaibskiej, południowoamerykańskiej i chorwackich ballad miejskich. Przebój ten dał początek formacji Cacao All Star Band, w skład której weszli Hrepa, Rola z Sunnysiders, Neno Belan i Marinko Biškić. Teledysk zrealizowano w małej fabryce czekolady należącej do Marinko, z udziałem pracowników firmy. Do dziś można go obejrzeć na Youtube, do czego gorąco zachęcam. Sympatyczna piosenka stała się hitem trzynastej edycji chorwackiego festiwalu czekolady, który odbył się w miejscowości Opatija w dniach 7-9 grudnia 2018 roku. Miłośnikom przetworzonych ziarna kakaowca zdradzę, że powstała również wersja angielska „From Bean to Bar”, również do znalezienia w internecie.
Pobicie rekordu Guinnessa
Wcześniej, w kwietniu 2015 roku Marinko Biškić i jego pracownicy postanowili uczcić 25-lecie firmy Nadina w wyjątkowy sposób. Wpadli na pomysł, aby wyprodukować największą tabliczkę czekolady na świecie. Wyrób zajął powierzchnię ponad 102 metrów kwadratowych, a do jego wykonania zużyto około 800 kilogramów gorzkiej czekolady 70%. 902 czekoladowe prostokąty finalnie ułożono w centrum Splitu w formie olbrzymiej tabliczki, a następnie przekazano mieszkańcom miasta. Pracownicy firmy Nadalina szczególnie zadabali o to, by osoby starsze i bezdomne dostały swoją część. Gigantyczną czekoladę oficjalnie wpisano do Księgi Rekordów Guinnessa.
Kolejnym hitem cukierniczym, który wyszedł spod ręki Marinko była czekolada z wenezuelskich ziaren kakaowca z oślim mlekiem i niewielkim dodatkiem cukru z agawy. Jak tłumaczy twórca tego słodkiego majstersztyku: – Mleko ośle zawiera mniej tłuszczu i więcej składników odżywczych niż mleko krowie; jest niezwykle bogate w witaminy A, B i C. Dzięki zawartości kwasów tłuszczowych omega-3 ośle mleko pozytywnie wpływa na nasz organizm, chroni serce i wzmacnia układ odpornościowy, odtruwa wątrobę. Jest też polecane przy bólu gardła i zapaleniu oskrzeli.
Nietypowe smaki
Marinko od lat produkuje wegańskie pasty czekoladowe, jednakże ostatnio spróbował w oryginalny sposób poeksperymentować również z tłuszczem zwierzęcym. Jak twierdzi, dobry smalec jest dziś niesłusznie odżegnywany od czci i wiary. Zainspirowany wspomnieniami z dzieciństwa, kiedy często spożywał smalec, stworzył pastę czekoladowo-orzechową na bazie tłuszczu z czarnej slawońskiej świni. Pomysł się przyjął. Praca nad przepisem trwała pół roku i jest chroniona patentem.
Warto podkreślić, że Marinko używa w swojej manufakturze tylko ziaren kakaowca z upraw fair-trade i stara się wykorzystywać potencjał lokalnych produktów. Przykładowo, lawenda wchodząca w skład pralin pochodzi z pobliskiej wyspy Hvar, a dodatki i przyprawy takie jak figi, szałwia czy chleb świętojański z Dalmacji, czyli regionu, w którym prowadzi czekoladowy biznes.
Czym jeszcze zaskoczy ten wyjątkowy artysta i pasjonat nietypowej czekolady? Czas pokaże. Gdy będziecie, drodzy Czytelnicy, w słonecznej Chorwacji (a zwłaszcza w Splicie), czy to na wakacjach, czy też służbowo, warto podpytać o Marinko Biškicia i jego specjały marki Nadalina.
Witt Wilczyński
Zakład Zbóż i Piekarstwa, IBPRS-PIB
Fot. profil Facebook Marinko Biškić
Artykuł ukazał się w „Przeglądzie Gastronomicznym” nr 1-2/2023 s. 26-27.
Źródła:
[1] Basia Dydymska. „Największa czekolada na świecie”.
https://biurorekordow.pl/najwieksza-czekolada-na-swiecie/ (dostęp 14.01.2023)
[2] Samir Milla. „Uspješni čokolatijer bio je prvi splitski panker: 'Hodao sam gradom u pidžami, htjeli su me tući’. https://www.vecernji.hr/showbiz/uspjesni-cokolatijer-bio-je-prvi-splitski-panker-hodao-sam-gradom-u-pidzami-htjeli-su-me-tuci-1532611 (dostęp 14.01.2023)
[3] Slavica Vuković. „Marinko Biškić: Napravio sam čokoladu od magarećeg mlijeka”.
https://www.vecernji.hr/lifestyle/marinko-biskic-napravio-sam-cokoladu-od-magareceg-mlijeka-1247236 (dostęp 14.01.2023)
[4] Bojan Mušćet. „Marinko Biškić i čokolada koja svira”.
https://glazba.hr/citaj/price/marinko-biskic-punk-i-cokolada/ (dostęp 14.01.2023)
[5] „Opatijski Festival čokolade za mjesec dana donosi užitak za sva osjetila”.
https://www.fiuman.hr/opatijski-festival-cokolade-za-mjesec-dana-donosi-uzitak-za-sva-osjetila/ (dostęp 14.01.2023)
[6] „Punker u čokoladnom biznisu: Nakon čokolade s magarećim mlijekom završavam i ‘Primitivu”.
https://www.nacional.hr/punker-u-cokoladnom-biznisu-nakon-cokolade-s-magarecim-mlijekom-zavrsavam-i-primitivu/ (dostęp 14.01.2023)
[7] „Marinko Biškić & Nadalina predstavili čokoladni namaz Namaži me! (Spread me!) na bazi masti crne slavonske svinje!”
https://ribafish.com/marinko-biskic-nadalina-predstavili-cokoladni-namaz-namazi-me-spread-me-na-bazi-masti-crne-slavonske-svinje/ (dostęp 14.01.2023)
[8] „Meet your local Willy Wonka: first Croatian producer of bean-to-bar craft chocolates”.
https://rentalocal.eu/post/meet-your-local-willy-wonka-first-croatian-producer-of-bean-to-bar-craft-chocolates/ (dostęp 14.01.2023)
[9] „Pjeva, miješa začine i pravi finu čokoladu: Evo kako je Marinko Biškić osvojio naše uši i nepce”.
https://www.24sata.hr/native-sadrzaj/pjeva-mijesa-zacine-i-pravi-finu-cokoladu-evo-kako-je-marinko-biskic-osvojio-nase-usi-i-nepce-853219 (dostęp 14.01.2023)
[10] Cacao All Star Band „Od zrna do čokolade”
https://www.youtube.com/watch?v=HIX0dEFw6Xw&t=159s (dostęp 14.01.2023)
